Ο διάλογος ανάμεσα σε επαναστάτες και κυβερνώντες έχει ανοίξει. Στο επίκεντρο των συγκρούσεών τους είναι ένα ζήτημα που όλες οι αριστερές κυβερνήσεις στην Λατινική Αμερική, αλλά και τα κοινωνικά κινημάτα παγκοσμίως, αντιμετωπίζουν: πώς θα μοιάζει «αυτός ο άλλος κόσμος, ο εφικτός» για τον οποίο αγωνιζόμαστε;
Της Δήμητρας Σπαθαρίδου
Μια φορά και ένα καιρό ήταν μια χώρα των δέκα εκατομμυρίων κατοίκων όπου βασίλευε η διαφθορά, η φτώχεια και η εκμετάλλευση. Στη χώρα αυτή μεσουρανούσαν τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οι άρχοντες της ξεπουλούσαν τη δημόσια περιουσία για ψίχουλα και η άρχουσα τάξη πλούτιζε εις βάρος των φτωχών κατοίκων. Ο λαός της χώρας αυτής όμως ξεσηκώθηκε, οργανώθηκε και τα κοινωνικά κινήματα που ξεπήδησαν, έπειτα από σκληρούς αγώνες και θυσίες, νίκησαν, έδιωξαν τους δανειστές τους και πέτυχαν την αλλαγή του συστήματος. Η ηγεσία της χώρας αυτής δηλώνει τώρα αντικαπιταλιστική και τα κοινωνικά κινήματα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη χάραξη και τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας. Η ιστορία αυτή όμως δεν είναι παραμύθι. Καλώς ήρθατε στη Βολιβία.
Ο Έβο Μοράλες και το κόμμα του «Κίνημα προς το Σοσιαλισμό» (MAS, Movimiento Al Socialismo) ανέβηκαν στην εξουσία το 2006 με τη συμμετοχή και στήριξη των κοινωνικών κινημάτων της Βολιβίας. Πρόεδρος του σωματείου των κοκαλέρος, των καλλιεργητών του φυτού κόκα, και προερχόμενος ο ίδιος από μια πάμφτωχη οικογένεια, ο Μοράλες υποσχέθηκε την άμεση και ριζική αλλαγή του συστήματος. Το 2009 επανελέχθηκε με 65% των ψήφων και 90% συμμετοχή, έχοντας πετύχει τη μεγαλύτερη πλεοψηφία μέχρι στιγμής στη Βολιβία. Από το 2006 μέχρι σήμερα, το MAS έχει εξασφαλίσει πρόσβαση σε δωρεάν εκπαίδευση και υγεία για όλους, μερική αναδιανομή της γης και κρατικοποίηση 13 επιχειρήσεων διαχείρισης φυσικών πόρων - ανάμεσά τους το νερό, το φυσικό αέριο και οι υδρογονάνθρακες, που αποφέρουν σημαντικά έσοδα στην εθνική οικονομία.
Παράλληλα, το MAS πέρασε με δημοψήφισμα καινούργιο σύνταγμα που ορίζει το βολιβιανό κράτος ως πολυεθνικό (plurinacional), με ίσα δικαιώματα για τις 36 φυλές του, και τη βολιβιανή οικονομία ως πολυ-οικονομία, που περιλαμβάνει ισότιμα την ιδιωτική, τη δημόσια, τους συνεταιρισμούς και τον κοινοτισμό. Ο Μοράλες έχει σηκώσει τη σημαία της επανάστασης ενάντια στον καπιταλισμό και στηρίζει τα κοινωνικά κινήματα σε όλο τον κόσμο ως τους μόνους φορείς που μπορούν να επιφέρουν την πτώση του καπιταλισμού. Ονομάζει το σύστημα στη Βολιβία «κοινοτικό σοσιαλισμό» (socialismo comunitario) και το σύνθημα της χώρας είναι «προχωράμε ρωτώντας» (caminamos preguntando). Στη Συνδιάσκεψη της Κοτσαμπάμπα για τα Δικαιώματα της Γης, τον Απρίλη του 2010, δήλωσε: «Η ανθρωπότητα σήμερα έχει δύο δρόμους να διαλέξει: είτε θα συνεχίσει την πορεία προς τον καπιταλισμό, τη λεηλασία και το θάνατο ή θα επιλέξει την πορεία προς την αρμονία με τη φύση και το σεβασμό για τη ζωή». Η Διακήρυξη για τα Δικαιώματα της Γης που βγήκε από τη Συνδιάσκεψη με τη συμμετοχή 30.000 ατόμων είναι από τα πιο πρωτοποριακά κείμενα ενάντια στην οικολογική κρίση και την άκρατη ανάπτυξη.
Τι γίνεται όμως στη Βολιβία πέντε χρόνια μετά και πόσο έχει αλλάξει η ζωή των ντόπιων; Είναι σημαντικό να ξεφύγουμε από την προπαγάνδα και τις δημόσιες σχέσεις του MAS και να εξετάσουμε εκ των έσω τι πραγματικά συμβαίνει στη χώρα. Κάτω από την κυριαρχία του Έβο, η βολιβιανή κοινωνία εχει χωριστεί σε τρία «στρατόπεδα» που εκφράζουν διαφορετικές τάσεις ανάπτυξης και οραματισμού για το μέλλον. Το πρώτο είναι το συντηρητικό, που βλέπει την ανάπτυξη με δυτικούς όρους, έχει στενές σχέσεις με τις νεοφιλελεύθερες δυνάμεις της περιοχής, δαιμονοποιεί το MAS και είναι υπέρ της αλλαγής και αποκατάστασης του προηγούμενου καθεστώτος. Το δεύτερο στηρίζει το Μοράλες και είναι ικανοποιημένο από την πολιτική του. Υποστηρίζει τα δικαιώματα των ιθαγενών και το δημοκρατικό σοσιαλισμό και, κυρίως, αρκείται και επαναπαύεται από τις μερικές μεταρρυθμίσεις του MAS. Όπως λένε, δεν νοείται μια μικρή χώρα να προβεί σε ριζικές αλλαγές χωρίς την πτώση του καπιταλισμού στις γειτονικές χώρες.
Το τρίτο «στρατόπεδο» είναι που ενδιαφέρει περισσότερο, καθώς αποτελείται από επαναστατικές ομάδες ιθαγενών και αντικαπιταλιστών που ζητούν αυτές τις ριζικές αλλαγές. Είναι γενικά υποστηρικτές του Μοράλες, μη θέλοντας να διακινδυνέψουν μια αλλαγή καθεστώτως που πολύ εύκολα μπορεί να αποβεί μοιραία. Παράλληλα όμως ασκούν δριμεία κριτική στις πολιτικές του, καθώς δεν πιστεύουν πως στην πράξη χώρισε από τις νεοφιλελεύθερες κριτικές που ο ίδιος αποδοκιμάζει. Το βολιβιανό κράτος επί MAS προσπάθησε να εγκαταλείψει την λογική της ταξικής πάλης χάριν της διαταξικής συνεργασίας και της σταθερότητας. Υιοθέτηθηκε η λογική οτι όλοι μπορούν να βγουν κερδισμένοι κάτω απο την κυριαρχία του MAS και με τη βιώσιμη ανάπτυξη που προτείνει. Και για να εξασφαλισθεί η σταθερότητα αυτή, η κυβέρνηση έβαλε σε στρατηγικές θέσεις του εργατικού κινήματος ιθαγενείς, παράλληλα όμως άφησε τις πολυεθνικές να αλωνίζουν και να εκμεταλλεύονται φυσικούς πόρους.
Στο δεύτερο μέρος της θητείας του, ο Μοράλες ξεστράτισε από το στόχο της ριζικής αλλαγής του συστήματος και έβαλε ως στόχο την συμφιλίωση της συντηρητικής ομάδας του Σάντα Κρουζ (πόλη με άφθονο πετρέλαιο στην ανατολική Βολιβία) και των ξένων επενδυτών με τον ιθαγενή αγώνα. Μια τέτοια πολιτική, όμως, αγνοεί τις ταξικές αντιθέσεις και την εκμετάλλευση των φτωχών αγροτών στο Σάντα Κρουζ, εκεί όπου δεν έφτασε η αναδιανομή της γης. Το 2006, μετά την εκλογή του, ο Μοράλες δήλωνε: «δεν θα ανεχτούμε τη συνομιλία με τις πολυεθνικές σαν να είναι πολιτικά κόμματα». Το 2010 κάθισε στο τραπέζι με τις ελίτ του Σάντα Κρουζ και τις πολυεθνικές, σε διαπραγματεύσεις για το μοίρασμα των φυσικών πόρων μεταξύ του βολιβιανού κράτους και πολυεθνικών και ντόπιων επιχειρήσεων.
Στο εξωτερικό ο Μοράλες μιλάει για τα δικαιώματα της γης και για ανάπτυξη με σεβασμό στη φύση. Στο εσωτερικό, όμως, συνεχίζει την πολιτική της άμετρης εκμετάλλευσης φυσικών πόρων και ειδικότερα το ξεπούλημα των εγχώριων μεταλλείων σε ξένες πολυεθνικές. Στο Συνέδριο για τα Δικαιώματα της Γης στην Κοτσαμπάμπα, τον Απρίλη του 2010, οι εργάτες του Σαν Κριστομπάλ -μεταλλείου στα νότια της χώρας εκμεταλλευόμενου από ιαπωνική πολυεθνική- έφτασαν με άγριες διαθέσεις. Κατηγορούσαν την κυβέρνηση για διπροσωπία και αδιαφορία για τα προβλήματα των μεταλλωρύχων. Οι κάτοικοι του Σαν Κριστομπάλ πίνουν νερό μολυσμένο, το φυσικό τους περιβάλλον έχει καταστραφεί και οι εργασιακές σχέσεις στην ιαπωνική πολυεθνική βρίσκονται στο μεσαίωνα, με μηδαμινές παροχές και απολύσεις σε όσους συνδικαλίζονται. Ο Μοράλες, θέλοντας να αποφύγει το σκάνδαλο, έδωσε στους μεταλλωρύχους ένα χώρο να συζητήσουν και να ασκήσουν κριτική που ονομάστηκε Mesa 18. Το κείμενο που βγήκε από το τραπέζι αυτό είναι κόλαφος για την αντικαπιταλιστική ρητορεία πολλών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής.
Τον Δεκέμβρη του 2010 ξέσπασαν μεγάλες ταραχές στη Βολιβία. Αιτία το γκασολινάζο (gasolinazo): ο αντιπρόεδρος της χώρας ανέβασε την τιμή της βενζίνης κατά 73%, δίνοντας παράλληλα κάποιες παροχές στα φτωχά στρώματα, που όμως δεν αρκούσαν. Η λογική ήταν ότι η κυβέρνηση δεν αντέχει να επιδοτεί άλλο το πετρέλαιο και παράλληλα ότι επείγει η πάταξη της παράνομης εξαγωγής πετρελαίου στην Βραζιλία και Αργεντινή. Τα φτωχά στρώματα δεν το δέχτηκαν και για άλλη μια φορά βγήκαν στα οδοφράγματα και στις απεργίες. Η χώρα παράλυσε για πέντε μέρες, μέχρι που η κυβέρνηση αναγκάστηκε να πάρει το νόμο πίσω. Ο Μοράλες δήλωσε ότι υπάκουσε στη θέληση του λαού, η αλήθεια είναι όμως οτι ο λαός δεν του έδωσε άλλη λύση. Πολιτικοί αναλυτές της Λατινικής Αμερικής γιόρτασαν το gasolinazo ως τη πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση εναντίον αριστερής κυβέρνησης στην περιοχή.
Ο αντιπρόεδρος του MAS, Αλβάρο Γκαρσία Λινέρα, δεν είναι καθόλου δημοφιλής ανάμεσα στους ιθαγενείς και αντικαπιταλιστές. Όπως λένε, είναι το μυαλό του κόμματος, ενώ ο Μοράλες η καρδιά του. Διανοούμενος μαρξιστής με μηδαμινή γνώση της φιλοσοφίας των Άνδεων vivir bien, για μια ζωή σε αρμονία με το περιβάλλον, ακολουθεί την πολιτική πολλών γειτονικών χωρών για άκρατη εξόρυξη φυσικών πόρων, αγνοώντας τυχόν περιβαλλοντικές καταστροφές.
Ένα απο τα πολλά παράδειγματα είναι η κατασκευή δρόμου που θα συνδέσει την Κοτσαμπάμπα με τη Βραζιλία, έργο ολικά χρηματοδοτούμενο από τη βραζιλιάνικη κυβέρνηση. Το έργο αυτό θα κοστίσει στη Βολιβία την αποδάσωση 30.000 στρεμμάτων τροπικού δάσους και την καταστροφή ενός μοναδικού οικοσυστήματος στην περιοχή του Τσαπάρε. Οι κάτοικοι έχουν ξεσηκωθεί και απειλούν ότι θα φτάσουν στα άκρα, η Βραζιλία όμως πληρώνει καλά. Το MAS, και κυρίως ο Λινέρα, κατηγορούν τους ταραξίες ότι είναι χρηματοδοτούμενοι απο μη κυβερνητικούς οργανισμούς και ειδικότερα από τη USAID και απορρίπτουν κάθε συζήτηση μαζί τους. Η λογική όμως ότι οι ιθαγενείς του Τσαπάρε μπορούν να εξαγοραστούν και να ελεχθούν από άλλες δυνάμεις είναι προσβλητική - όσο και συνηθισμένη από κυβερνήσεις που θέλουν να δυσφημήσουν κοινωνικούς αγώνες.
Τα κοινωνικά κινήματα όμως δεν ησυχάζουν και πιέζουν την κυβέρνηση να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για αποκέντρωση της εξουσίας, αυτονομία των περιφερειών και διαρκή λογοδοσία των εκλεγμένων στο λαό. Στην πρώτη του εκλογή, ο Μοράλες υποσχέθηκε αυτονομία στις κοινότητες, με σκοπό τη αποφυγή συγκέντρωσης της εξουσίας σε μια καινούργια ελίτ. Ακόμα δεν το έχει πράξει, η συζήτηση όμως παραμένει. Οι ιθαγενείς ζητούν το δικαίωμα βέτο για ιδιωτικές εταιρίες που θα εκμεταλλεύονται τη γη τους. Ζητούν δημοψηφίσματα για εθνικά ζητήματα και κονδύλια για να αναπτυχθεί ένα αίσθημα πολίτη (ciudadano) στο λαό. Όπως λένε, η συμμετοχή στα κοινά δεν είναι δικαίωμα, αλλά υποχρέωση όσων συμμετέχουν στην κοινωνία.
Η ελπίδα στη Βολιβία λοιπόν παραμένει και ο διάλογος ανάμεσα σε επαναστάτες και κυβερνώντες έχει ανοίξει. Εξάλλου, στο επίκεντρο των συγκρούσεών τους είναι ένα ζήτημα που όλες οι αριστερές κυβερνήσεις στην Λατινική Αμερική, αλλά και τα κοινωνικά κινημάτα παγκοσμίως, αντιμετωπίζουν: πώς θα μοιάζει «αυτός ο άλλος κόσμος, ο εφικτός» για τον οποίο αγωνιζόμαστε;
REDNoteboοκ
Της Δήμητρας Σπαθαρίδου
Μια φορά και ένα καιρό ήταν μια χώρα των δέκα εκατομμυρίων κατοίκων όπου βασίλευε η διαφθορά, η φτώχεια και η εκμετάλλευση. Στη χώρα αυτή μεσουρανούσαν τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οι άρχοντες της ξεπουλούσαν τη δημόσια περιουσία για ψίχουλα και η άρχουσα τάξη πλούτιζε εις βάρος των φτωχών κατοίκων. Ο λαός της χώρας αυτής όμως ξεσηκώθηκε, οργανώθηκε και τα κοινωνικά κινήματα που ξεπήδησαν, έπειτα από σκληρούς αγώνες και θυσίες, νίκησαν, έδιωξαν τους δανειστές τους και πέτυχαν την αλλαγή του συστήματος. Η ηγεσία της χώρας αυτής δηλώνει τώρα αντικαπιταλιστική και τα κοινωνικά κινήματα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη χάραξη και τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας. Η ιστορία αυτή όμως δεν είναι παραμύθι. Καλώς ήρθατε στη Βολιβία.
Ο Έβο Μοράλες και το κόμμα του «Κίνημα προς το Σοσιαλισμό» (MAS, Movimiento Al Socialismo) ανέβηκαν στην εξουσία το 2006 με τη συμμετοχή και στήριξη των κοινωνικών κινημάτων της Βολιβίας. Πρόεδρος του σωματείου των κοκαλέρος, των καλλιεργητών του φυτού κόκα, και προερχόμενος ο ίδιος από μια πάμφτωχη οικογένεια, ο Μοράλες υποσχέθηκε την άμεση και ριζική αλλαγή του συστήματος. Το 2009 επανελέχθηκε με 65% των ψήφων και 90% συμμετοχή, έχοντας πετύχει τη μεγαλύτερη πλεοψηφία μέχρι στιγμής στη Βολιβία. Από το 2006 μέχρι σήμερα, το MAS έχει εξασφαλίσει πρόσβαση σε δωρεάν εκπαίδευση και υγεία για όλους, μερική αναδιανομή της γης και κρατικοποίηση 13 επιχειρήσεων διαχείρισης φυσικών πόρων - ανάμεσά τους το νερό, το φυσικό αέριο και οι υδρογονάνθρακες, που αποφέρουν σημαντικά έσοδα στην εθνική οικονομία.
Παράλληλα, το MAS πέρασε με δημοψήφισμα καινούργιο σύνταγμα που ορίζει το βολιβιανό κράτος ως πολυεθνικό (plurinacional), με ίσα δικαιώματα για τις 36 φυλές του, και τη βολιβιανή οικονομία ως πολυ-οικονομία, που περιλαμβάνει ισότιμα την ιδιωτική, τη δημόσια, τους συνεταιρισμούς και τον κοινοτισμό. Ο Μοράλες έχει σηκώσει τη σημαία της επανάστασης ενάντια στον καπιταλισμό και στηρίζει τα κοινωνικά κινήματα σε όλο τον κόσμο ως τους μόνους φορείς που μπορούν να επιφέρουν την πτώση του καπιταλισμού. Ονομάζει το σύστημα στη Βολιβία «κοινοτικό σοσιαλισμό» (socialismo comunitario) και το σύνθημα της χώρας είναι «προχωράμε ρωτώντας» (caminamos preguntando). Στη Συνδιάσκεψη της Κοτσαμπάμπα για τα Δικαιώματα της Γης, τον Απρίλη του 2010, δήλωσε: «Η ανθρωπότητα σήμερα έχει δύο δρόμους να διαλέξει: είτε θα συνεχίσει την πορεία προς τον καπιταλισμό, τη λεηλασία και το θάνατο ή θα επιλέξει την πορεία προς την αρμονία με τη φύση και το σεβασμό για τη ζωή». Η Διακήρυξη για τα Δικαιώματα της Γης που βγήκε από τη Συνδιάσκεψη με τη συμμετοχή 30.000 ατόμων είναι από τα πιο πρωτοποριακά κείμενα ενάντια στην οικολογική κρίση και την άκρατη ανάπτυξη.
Τι γίνεται όμως στη Βολιβία πέντε χρόνια μετά και πόσο έχει αλλάξει η ζωή των ντόπιων; Είναι σημαντικό να ξεφύγουμε από την προπαγάνδα και τις δημόσιες σχέσεις του MAS και να εξετάσουμε εκ των έσω τι πραγματικά συμβαίνει στη χώρα. Κάτω από την κυριαρχία του Έβο, η βολιβιανή κοινωνία εχει χωριστεί σε τρία «στρατόπεδα» που εκφράζουν διαφορετικές τάσεις ανάπτυξης και οραματισμού για το μέλλον. Το πρώτο είναι το συντηρητικό, που βλέπει την ανάπτυξη με δυτικούς όρους, έχει στενές σχέσεις με τις νεοφιλελεύθερες δυνάμεις της περιοχής, δαιμονοποιεί το MAS και είναι υπέρ της αλλαγής και αποκατάστασης του προηγούμενου καθεστώτος. Το δεύτερο στηρίζει το Μοράλες και είναι ικανοποιημένο από την πολιτική του. Υποστηρίζει τα δικαιώματα των ιθαγενών και το δημοκρατικό σοσιαλισμό και, κυρίως, αρκείται και επαναπαύεται από τις μερικές μεταρρυθμίσεις του MAS. Όπως λένε, δεν νοείται μια μικρή χώρα να προβεί σε ριζικές αλλαγές χωρίς την πτώση του καπιταλισμού στις γειτονικές χώρες.
Το τρίτο «στρατόπεδο» είναι που ενδιαφέρει περισσότερο, καθώς αποτελείται από επαναστατικές ομάδες ιθαγενών και αντικαπιταλιστών που ζητούν αυτές τις ριζικές αλλαγές. Είναι γενικά υποστηρικτές του Μοράλες, μη θέλοντας να διακινδυνέψουν μια αλλαγή καθεστώτως που πολύ εύκολα μπορεί να αποβεί μοιραία. Παράλληλα όμως ασκούν δριμεία κριτική στις πολιτικές του, καθώς δεν πιστεύουν πως στην πράξη χώρισε από τις νεοφιλελεύθερες κριτικές που ο ίδιος αποδοκιμάζει. Το βολιβιανό κράτος επί MAS προσπάθησε να εγκαταλείψει την λογική της ταξικής πάλης χάριν της διαταξικής συνεργασίας και της σταθερότητας. Υιοθέτηθηκε η λογική οτι όλοι μπορούν να βγουν κερδισμένοι κάτω απο την κυριαρχία του MAS και με τη βιώσιμη ανάπτυξη που προτείνει. Και για να εξασφαλισθεί η σταθερότητα αυτή, η κυβέρνηση έβαλε σε στρατηγικές θέσεις του εργατικού κινήματος ιθαγενείς, παράλληλα όμως άφησε τις πολυεθνικές να αλωνίζουν και να εκμεταλλεύονται φυσικούς πόρους.
Στο δεύτερο μέρος της θητείας του, ο Μοράλες ξεστράτισε από το στόχο της ριζικής αλλαγής του συστήματος και έβαλε ως στόχο την συμφιλίωση της συντηρητικής ομάδας του Σάντα Κρουζ (πόλη με άφθονο πετρέλαιο στην ανατολική Βολιβία) και των ξένων επενδυτών με τον ιθαγενή αγώνα. Μια τέτοια πολιτική, όμως, αγνοεί τις ταξικές αντιθέσεις και την εκμετάλλευση των φτωχών αγροτών στο Σάντα Κρουζ, εκεί όπου δεν έφτασε η αναδιανομή της γης. Το 2006, μετά την εκλογή του, ο Μοράλες δήλωνε: «δεν θα ανεχτούμε τη συνομιλία με τις πολυεθνικές σαν να είναι πολιτικά κόμματα». Το 2010 κάθισε στο τραπέζι με τις ελίτ του Σάντα Κρουζ και τις πολυεθνικές, σε διαπραγματεύσεις για το μοίρασμα των φυσικών πόρων μεταξύ του βολιβιανού κράτους και πολυεθνικών και ντόπιων επιχειρήσεων.
Στο εξωτερικό ο Μοράλες μιλάει για τα δικαιώματα της γης και για ανάπτυξη με σεβασμό στη φύση. Στο εσωτερικό, όμως, συνεχίζει την πολιτική της άμετρης εκμετάλλευσης φυσικών πόρων και ειδικότερα το ξεπούλημα των εγχώριων μεταλλείων σε ξένες πολυεθνικές. Στο Συνέδριο για τα Δικαιώματα της Γης στην Κοτσαμπάμπα, τον Απρίλη του 2010, οι εργάτες του Σαν Κριστομπάλ -μεταλλείου στα νότια της χώρας εκμεταλλευόμενου από ιαπωνική πολυεθνική- έφτασαν με άγριες διαθέσεις. Κατηγορούσαν την κυβέρνηση για διπροσωπία και αδιαφορία για τα προβλήματα των μεταλλωρύχων. Οι κάτοικοι του Σαν Κριστομπάλ πίνουν νερό μολυσμένο, το φυσικό τους περιβάλλον έχει καταστραφεί και οι εργασιακές σχέσεις στην ιαπωνική πολυεθνική βρίσκονται στο μεσαίωνα, με μηδαμινές παροχές και απολύσεις σε όσους συνδικαλίζονται. Ο Μοράλες, θέλοντας να αποφύγει το σκάνδαλο, έδωσε στους μεταλλωρύχους ένα χώρο να συζητήσουν και να ασκήσουν κριτική που ονομάστηκε Mesa 18. Το κείμενο που βγήκε από το τραπέζι αυτό είναι κόλαφος για την αντικαπιταλιστική ρητορεία πολλών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής.
Τον Δεκέμβρη του 2010 ξέσπασαν μεγάλες ταραχές στη Βολιβία. Αιτία το γκασολινάζο (gasolinazo): ο αντιπρόεδρος της χώρας ανέβασε την τιμή της βενζίνης κατά 73%, δίνοντας παράλληλα κάποιες παροχές στα φτωχά στρώματα, που όμως δεν αρκούσαν. Η λογική ήταν ότι η κυβέρνηση δεν αντέχει να επιδοτεί άλλο το πετρέλαιο και παράλληλα ότι επείγει η πάταξη της παράνομης εξαγωγής πετρελαίου στην Βραζιλία και Αργεντινή. Τα φτωχά στρώματα δεν το δέχτηκαν και για άλλη μια φορά βγήκαν στα οδοφράγματα και στις απεργίες. Η χώρα παράλυσε για πέντε μέρες, μέχρι που η κυβέρνηση αναγκάστηκε να πάρει το νόμο πίσω. Ο Μοράλες δήλωσε ότι υπάκουσε στη θέληση του λαού, η αλήθεια είναι όμως οτι ο λαός δεν του έδωσε άλλη λύση. Πολιτικοί αναλυτές της Λατινικής Αμερικής γιόρτασαν το gasolinazo ως τη πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση εναντίον αριστερής κυβέρνησης στην περιοχή.
Ο αντιπρόεδρος του MAS, Αλβάρο Γκαρσία Λινέρα, δεν είναι καθόλου δημοφιλής ανάμεσα στους ιθαγενείς και αντικαπιταλιστές. Όπως λένε, είναι το μυαλό του κόμματος, ενώ ο Μοράλες η καρδιά του. Διανοούμενος μαρξιστής με μηδαμινή γνώση της φιλοσοφίας των Άνδεων vivir bien, για μια ζωή σε αρμονία με το περιβάλλον, ακολουθεί την πολιτική πολλών γειτονικών χωρών για άκρατη εξόρυξη φυσικών πόρων, αγνοώντας τυχόν περιβαλλοντικές καταστροφές.
Ένα απο τα πολλά παράδειγματα είναι η κατασκευή δρόμου που θα συνδέσει την Κοτσαμπάμπα με τη Βραζιλία, έργο ολικά χρηματοδοτούμενο από τη βραζιλιάνικη κυβέρνηση. Το έργο αυτό θα κοστίσει στη Βολιβία την αποδάσωση 30.000 στρεμμάτων τροπικού δάσους και την καταστροφή ενός μοναδικού οικοσυστήματος στην περιοχή του Τσαπάρε. Οι κάτοικοι έχουν ξεσηκωθεί και απειλούν ότι θα φτάσουν στα άκρα, η Βραζιλία όμως πληρώνει καλά. Το MAS, και κυρίως ο Λινέρα, κατηγορούν τους ταραξίες ότι είναι χρηματοδοτούμενοι απο μη κυβερνητικούς οργανισμούς και ειδικότερα από τη USAID και απορρίπτουν κάθε συζήτηση μαζί τους. Η λογική όμως ότι οι ιθαγενείς του Τσαπάρε μπορούν να εξαγοραστούν και να ελεχθούν από άλλες δυνάμεις είναι προσβλητική - όσο και συνηθισμένη από κυβερνήσεις που θέλουν να δυσφημήσουν κοινωνικούς αγώνες.
Τα κοινωνικά κινήματα όμως δεν ησυχάζουν και πιέζουν την κυβέρνηση να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για αποκέντρωση της εξουσίας, αυτονομία των περιφερειών και διαρκή λογοδοσία των εκλεγμένων στο λαό. Στην πρώτη του εκλογή, ο Μοράλες υποσχέθηκε αυτονομία στις κοινότητες, με σκοπό τη αποφυγή συγκέντρωσης της εξουσίας σε μια καινούργια ελίτ. Ακόμα δεν το έχει πράξει, η συζήτηση όμως παραμένει. Οι ιθαγενείς ζητούν το δικαίωμα βέτο για ιδιωτικές εταιρίες που θα εκμεταλλεύονται τη γη τους. Ζητούν δημοψηφίσματα για εθνικά ζητήματα και κονδύλια για να αναπτυχθεί ένα αίσθημα πολίτη (ciudadano) στο λαό. Όπως λένε, η συμμετοχή στα κοινά δεν είναι δικαίωμα, αλλά υποχρέωση όσων συμμετέχουν στην κοινωνία.
Η ελπίδα στη Βολιβία λοιπόν παραμένει και ο διάλογος ανάμεσα σε επαναστάτες και κυβερνώντες έχει ανοίξει. Εξάλλου, στο επίκεντρο των συγκρούσεών τους είναι ένα ζήτημα που όλες οι αριστερές κυβερνήσεις στην Λατινική Αμερική, αλλά και τα κοινωνικά κινημάτα παγκοσμίως, αντιμετωπίζουν: πώς θα μοιάζει «αυτός ο άλλος κόσμος, ο εφικτός» για τον οποίο αγωνιζόμαστε;
REDNoteboοκ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου